Thảm sát và đàn áp Công giáo tại Việt Nam thế kỷ XIX

Trong thế kỷ XIX, dưới triều đại nhà Nguyễn, đặc biệt là thời vua Minh Mạng (1820–1841), Thiệu Trị (1841–1847) và Tự Đức (1847–1883), phong trào Công giáo tại Việt Nam đã trải qua những giai đoạn đàn áp khốc liệt. Các vị vua này mang tư tưởng Nho giáo chính thống và xem Công giáo là “tà đạo”, đi ngược lại nền tảng trị quốc theo Nho học, đồng thời lo sợ ảnh hưởng từ phương Tây.

Mặc dù đa số tín hữu Công giáo chỉ sống đạo, không chống đối triều đình, nhưng họ vẫn bị coi là mối đe dọa chính trị – xã hội. Sau cuộc khởi nghĩa Lê Văn Khôi (1833–1835), trong đó một số giáo sĩ và giáo dân bị cáo buộc có liên hệ, triều đình đã lấy đó làm cớ để tiến hành nhiều cuộc bách hại quy mô lớn.

Theo ước tính của Tòa Thánh Vatican, từ cuối thế kỷ XVIII đến hết thế kỷ XIX, đã có từ 130.000 đến 300.000 tín hữu Công giáo bị giết hại tại Việt Nam. Ngoài ra, nhiều làng mạc theo Công giáo bị đốt phá, tài sản bị tịch thu. Các phương thức xử tử thường rất dã man như chém đầu, tùng xẻo, phanh thây…

Chính sách đàn áp Công giáo của triều Nguyễn không chỉ gây chia rẽ xã hội và căng thẳng tôn giáo mà còn tạo ra những hệ lụy chính trị sâu sắc. Việc triều đình ngược đãi người Công giáo trở thành cái cớ để thực dân Pháp can thiệp và sau đó tiến hành cuộc xâm lược Việt Nam vào giữa thế kỷ XIX.

Các Thánh Tử Đạo Việt Nam bị Thảm sát

Trong bối cảnh khốc liệt ấy, nhiều tín hữu Công giáo – gồm giáo dân, linh mục, giám mục, chủng sinh – đã kiên trung giữ vững đức tin, chấp nhận hy sinh thay vì chối đạo. Họ được Giáo hội Công giáo tôn phong là Các Thánh Tử Đạo Việt Nam. Danh sách gồm 117 vị, trong đó có cả người Việt Nam và các thừa sai nước ngoài.

Một số nhân vật tiêu biểu:

• Linh mục Anrê Dũng-Lạc (An Trần) – Việt Nam

• Thánh Augustinô Schoeffler – linh mục người Pháp

• Thánh Dominic Henares Minh – giám mục người Tây Ban Nha

• Thánh Phêrô Quí Công Đoàn – linh mục Việt Nam

• Thánh Théophane Vénard – linh mục người Pháp

• Thánh Vincent Phạm Hiếu Liêm (Vicente Liêm de la Paz) – linh mục người Việt Nam thuộc Dòng Đa Minh

• Thánh Joseph Marchand – linh mục Hội Thừa Sai Paris (MEP)

Ngoài ra, còn hàng trăm tên tuổi khác trong danh sách dài, bao gồm giáo dân, thầy giảng, quân nhân, bác sĩ, thẩm phán… tất cả đều trở thành chứng nhân cho đức tin Kitô giáo tại Việt Nam.

Dưới đây là danh sách 117 vị Thánh Tử Đạo Việt Nam được Giáo hội Công giáo tôn phong hiển thánh ngày 19/6/1988, gồm các giáo sĩ và giáo dân Việt Nam cũng như các thừa sai ngoại quốc.

Danh sách đầy đủ

Ngày 19/6/1988, Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã tôn phong 117 vị này làm Các Thánh Tử Đạo Việt Nam. Ngày lễ kính chính thức là 24/11 hằng năm.

Ngày nay, Công giáo nhìn nhận thời kỳ tử đạo này như một phần đau thương nhưng cũng là di sản đức tin của Giáo hội Việt Nam. Các Thánh Tử Đạo Việt Nam đã được Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II tôn phong hiển thánh ngày 19/6/1988 tại Roma.

Sự kiện này không chỉ tưởng nhớ đến những hy sinh trong quá khứ mà còn nhắc nhở về giá trị tự do tôn giáo, sự hòa hợp giữa đức tin và văn hóa dân tộc.

Vu Uy Huynh/GIAODAN