Trong xã hội Việt Nam, truyền thống “cúng tổ nghề” đã trở thành nét đẹp văn hóa lâu đời của nhiều ngành nghề. Vào ngày truyền thống, các nghệ nhân, thợ thủ công hay người làm nghề thường tổ chức lễ cúng để tưởng nhớ vị tổ khai sáng, cầu xin cho công việc thuận lợi, gặp nhiều may mắn. Tuy nhiên, với người Công giáo, việc “cúng tổ nghề” lại đặt ra câu hỏi: có nên, hay có được phép thực hiện nghi thức này không?
Theo giáo lý và truyền thống của Giáo Hội Công giáo, người tín hữu chỉ thờ phượng một Thiên Chúa duy nhất. Điều răn thứ nhất trong Mười Điều Răn dạy: “Ngươi phải thờ phượng một Thiên Chúa và chỉ một mình Ngài mà thôi” (Xh 20,2-5). Vì thế, mọi hình thức cúng bái, khấn vái, dâng lễ vật với niềm tin rằng “tổ nghề” hay “thần nghề” có thể phù hộ, ban ơn — đều không phù hợp với đức tin Công giáo. Việc ấy, xét về bản chất, là một hình thức thờ phượng sai đối tượng, đi ngược với điều răn của Chúa.
Tuy nhiên, Giáo Hội không phủ nhận giá trị nhân bản và truyền thống tốt đẹp của việc tri ân, tưởng nhớ những người đã góp công khai sáng nghề nghiệp. Người Công giáo hoàn toàn có thể bày tỏ lòng biết ơn với các bậc tiền nhân, tưởng nhớ thầy tổ, người đi trước, và nhất là dâng lời cầu nguyện cho họ, miễn là không coi họ như thần linh. Việc tôn kính khác với việc thờ phượng – và sự phân biệt này chính là điểm mấu chốt giúp người Công giáo vừa gìn giữ truyền thống dân tộc, vừa trung thành với đức tin.
Thực tế, Giáo Hội khuyến khích người tín hữu chọn cho mình Thánh bổn mạng nghề nghiệp – những vị thánh được công nhận là mẫu gương sống đức tin trong công việc, có thể cầu bầu cho người hành nghề. Chẳng hạn, Thánh Giuse Thợ là bổn mạng của những người làm nghề mộc, thợ xây; Thánh Luca là bổn mạng của ngành y; Thánh Cecilia là bổn mạng của giới nhạc sĩ; Thánh Gioan Bosco hay Thánh Têrêsa Hài Đồng Giêsu thường được chọn làm bổn mạng của ngành giáo dục và sáng tạo nghệ thuật.
Trong ngày truyền thống nghề nghiệp, thay vì tổ chức “lễ cúng tổ” theo nghi thức dân gian, người Công giáo có thể dâng Thánh lễ tạ ơn, đọc kinh cầu nguyện chung, hoặc mời cha xứ đến làm phép nơi làm việc. Một số cộng đoàn nghề nghiệp Công giáo hiện nay cũng tổ chức ngày gặp gỡ – cầu nguyện – chia sẻ ơn gọi nghề nghiệp, vừa giữ nét văn hóa nghề, vừa sống đức tin sâu sắc.
Tại nhiều giáo phận, hình ảnh Thánh Giuse Thợ được trưng bày tại các xưởng sản xuất, văn phòng hay tiệm nghề như một dấu chỉ đức tin: làm việc với tinh thần tận tụy, trung thực và công bằng chính là cách dâng “hy lễ sống động” lên Thiên Chúa. Công việc lao động, nếu được thực hiện với lương tâm ngay lành và lòng yêu mến Chúa, sẽ trở thành phương thế thánh hóa bản thân và phục vụ tha nhân.
Giáo Hội cũng khuyên người Công giáo tránh các hình thức mê tín dị đoan trong nghề nghiệp như đốt vàng mã, cúng lễ vật linh đình, khấn xin tổ nghề “phù hộ”. Đức tin Kitô giáo dạy con người phó thác mọi sự cho Thiên Chúa, Đấng là nguồn ơn lành và là Cha giàu lòng thương xót. Mọi việc khấn xin hay cầu nguyện đều nên hướng về Chúa và qua các thánh – những người đã sống trung tín và được Giáo Hội tôn vinh.
Cha Giuse Trần Văn H., thuộc Giáo phận Vinh, chia sẻ: “Người Công giáo có thể giữ truyền thống nghề nghiệp bằng cách cầu nguyện và tri ân. Nhưng điều quan trọng là đừng biến truyền thống ấy thành mê tín. Thay vì cúng tổ, ta có thể dâng lễ tạ ơn, cầu xin Chúa chúc lành cho nghề nghiệp, cho những người cộng tác và khách hàng.”
Như vậy, có thể nói, người Công giáo không được “cúng tổ nghề” theo nghĩa thờ cúng thần linh, nhưng được phép tưởng nhớ và tri ân tổ nghề, cầu nguyện cho những người đã góp công gây dựng ngành nghề của mình. Cách sống đức tin đúng đắn không phủ nhận văn hóa dân tộc, mà giúp thanh luyện truyền thống ấy trong ánh sáng Tin Mừng.
Khi người Công giáo biết nhìn nghề nghiệp như ơn gọi – một sứ mạng mà Thiên Chúa trao phó – thì mọi công việc, dù là thợ mộc, thợ ảnh, thầy thuốc hay người dạy học, đều có thể trở thành “nơi gặp gỡ giữa đức tin và đời sống”. Việc tri ân tổ nghề, nếu được thực hiện với tâm tình cầu nguyện, sẽ không còn là hành vi mê tín, mà trở thành lời cảm tạ Thiên Chúa vì Ngài đã ban cho ta đôi tay, khối óc và con đường để phục vụ.
Bạn đọc Minh Huy gửi cho GiaoDan.com
