Khi được bầu lên ngôi vào tháng 5 năm 2025, Đức Thánh Cha Lêô XIV nhanh chóng thu hút sự chú ý đặc biệt của thế giới và của toàn thể Giáo hội Công giáo. Là vị giáo hoàng người Mỹ đầu tiên trong lịch sử, Ngài được đông đảo tín hữu bảo thủ ca ngợi như biểu tượng của “sự trở lại truyền thống”, sau hơn một thập niên triều đại đầy đổi mới của cố Giáo hoàng Phanxicô.
Ngay từ đầu, Đức Giáo hoàng Lêô XIV được biết đến là người đề cao kỷ luật phụng vụ, tôn trọng nghi thức long trọng của Thánh lễ, và có phong thái giản dị nhưng nghiêm cẩn. Nhiều người tin rằng Ngài sẽ là nhịp cầu hàn gắn những rạn nứt kéo dài trong Giáo hội 1,4 tỷ tín hữu giữa hai khuynh hướng: bảo thủ và cấp tiến.
Tuy nhiên, chỉ sau vài tháng tại vị, sóng gió đầu tiên đã nổi lên quanh một phát biểu của Ngài – lời nhận định được cho là nhắm đến chính sách nhập cư cứng rắn của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.
Phát biểu khiến giới bảo thủ chấn động
Trong buổi họp báo tại Vatican ngày 30 tháng 9, khi được hỏi về quan điểm của Giáo hội đối với chính sách biên giới Mỹ, Đức Thánh Cha Lêô XIV bất ngờ nói:
“Một người nói rằng tôi phản đối phá thai, nhưng lại đồng tình với việc đối xử vô nhân đạo với người nhập cư ở Mỹ – tôi không biết điều đó có thực sự là ‘ủng hộ sự sống’ hay không.”
Phát biểu ngắn gọn này, dù mang tinh thần Tin Mừng và phản ánh giáo huấn truyền thống của Giáo hội về “bảo vệ sự sống toàn diện” (pro-life), lại khiến nhiều người bảo thủ cảm thấy bị “phản bội”. Trong bối cảnh Tổng thống Trump vẫn là biểu tượng của phong trào bảo vệ sự sống tại Hoa Kỳ, lời của Đức Thánh Cha được xem như sự chỉ trích gián tiếp đối với nhân vật mà nhiều tín hữu bảo thủ yêu mến.
Không ít người cho rằng Đức Giáo hoàng đã bước ra khỏi sự trung lập vốn được kỳ vọng, chạm vào “vùng nhạy cảm” giữa niềm tin tôn giáo và chính trị quốc gia.
Phản ứng gay gắt từ Washington và giới bảo thủ Mỹ
Ngay sau khi tin tức lan rộng, Tòa Bạch Ốc nhanh chóng phản hồi. Thư ký báo chí Karoline Leavitt tuyên bố bác bỏ mọi cáo buộc “đối xử vô nhân đạo” và khẳng định:
“Tổng thống Trump luôn bảo vệ nhân phẩm con người, đồng thời thi hành luật pháp để đảm bảo an ninh biên giới.”
Trong khi đó, nhiều nhân vật Công giáo bảo thủ tại Hoa Kỳ, từng là những người ủng hộ mạnh mẽ Đức Lêô XIV, tỏ ra thất vọng. Một số tờ báo tôn giáo bình luận rằng đây là “khoảnh khắc thử thách lớn đầu tiên” của vị giáo hoàng người Mỹ, khi Ngài phải cân bằng giữa đức tin phổ quát của Giáo hội và bối cảnh chính trị quê hương.
Ngược lại, các nhóm Công giáo cấp tiến và những người ủng hộ nhập cư lại ca ngợi phát biểu của Đức Thánh Cha là “một lời thức tỉnh lương tâm”, nhắc nhớ rằng “bảo vệ sự sống” không chỉ là chống phá thai, mà còn là bảo vệ phẩm giá của từng con người bị gạt ra bên lề.
Bóng dáng vị tiền nhiệm và di sản còn gây tranh luận
Sự kiện này khiến nhiều người nhớ đến triều đại kéo dài 12 năm của cố Giáo hoàng Phanxicô, người từng gây chia rẽ trong dư luận Công giáo vì cách tiếp cận cởi mở và cải tổ mạnh mẽ. Ngài từ chối nhiều nghi thức xa hoa, hạn chế Thánh lễ Latin truyền thống, và đặc biệt cho phép linh mục ban phép lành cho các cặp đôi đồng giới trong những hoàn cảnh mục vụ cụ thể.
Những quyết định ấy từng khiến một bộ phận lớn tín hữu bảo thủ thất vọng, họ kỳ vọng rằng Đức Lêô XIV sẽ “đưa con thuyền Giáo hội trở lại quỹ đạo xưa”. Tuy nhiên, phát biểu gần đây của Ngài cho thấy Đức Thánh Cha không chỉ là người bảo tồn, mà là một nhà lãnh đạo can đảm, sẵn sàng chạm đến những vấn đề gai góc, để tái khẳng định chiều sâu đạo lý của Tin Mừng.
“Ủng hộ sự sống” – lời mời gọi trở về với căn cốt Tin Mừng
Giới thần học nhận định rằng lời phát biểu của Đức Lêô XIV không nên hiểu đơn thuần là lời phê phán chính trị. Thực chất, Ngài đang khẳng định chiều kích toàn diện của đức tin Kitô giáo, trong đó “sự sống” được bảo vệ từ giây phút đầu tiên cho đến khi chết tự nhiên, bao gồm cả những người di dân, người nghèo, người bị bỏ rơi.
Giáo huấn của Hội Thánh Công giáo luôn kêu gọi các tín hữu “bảo vệ người yếu thế, phục vụ người bị tổn thương”, và điều đó vượt xa mọi biên giới quốc gia hay lập trường chính trị. Theo một linh mục tại Vatican, “Đức Lêô XIV chỉ đơn giản nhắc nhở rằng làm Kitô hữu không thể chỉ chọn bảo vệ sự sống ở một khía cạnh, mà phải tôn trọng con người trong mọi hoàn cảnh.”
Sự việc liên quan đến phát biểu của Đức Giáo hoàng Lêô XIV cho thấy triều đại của Ngài sẽ không chỉ là sự trở lại của truyền thống, mà còn là một thời kỳ suy tư sâu sắc về bản chất của lòng thương xót Kitô giáo.
Dù phải đối diện với làn sóng chỉ trích từ phe bảo thủ và sự dè chừng từ chính quyền Hoa Kỳ, Đức Thánh Cha Lêô XIV vẫn giữ phong thái điềm tĩnh. Với Ngài, sự thật của Tin Mừng không bị ràng buộc bởi biên giới chính trị, và “ủng hộ sự sống” không chỉ là khẩu hiệu, mà là lời mời gọi sống đức tin bằng hành động yêu thương và công bằng xã hội.
Nguyễn Ninh / Giaodan
